Euskara, teknologia eta txirrindularitza
Axier Sukia (@sukigalp), lban Perez (@piban) eta Egoitz Lizasok (@elizaso) 2012ko Italiako Giroaren lehen asteaz eta datorrenaz aritzen dira podcast honetan:
– Espezialistak eta esprinterrek lehen astean izan duten papera.
– Gai izango al dira Purito eta Hesjedal orain artekoari eusteko? Frank Schleckek zalantzak eragiten ditu.
– Euskaldunak ematen ari diren itxura
Orokorrean, oraindik gogorrena etortzeko dagoela gogorarazi digute solaskideek.
Errusiarrak azken kilometroan erorikoa izan du, baina ez da nahiko izan maglia arrosa galtzeko. Segur aski mekanikariari izan duen azkartasunagatik eskerrak emateaz ez da aspertuko errusiarra, lurrera erortzerako hor baitzen aldamenean beste bizikleta batekin prest. Merezita irabazi du Menchovek aurtengo Giroa eta gaurkoan ere erlojupekoan Di Luca baino gehiago zela argi erakutsi du.
Gaurko 14 kilometrotako erlojupekoa Erromako kaleetan zehar jokatzen zen. Jokoan etapa garaipena eta sailkapen nagusiko postuak ziren. Lehen hogei postuei begiratuta lehia ezberdinak aurreikusi genitzake. Lehena Armstrong, Serpa eta Seeldrayersen artean zen, hirurak 42 segundoren tartean baitziren. Bigarrena Bruseghin eta Valjavecen artekoa, Valjavecek italiarra 50 segundora baitzuen. Hirugarrena Rogers eta Garzelliren artekoa, 52 segundo aurretik baitzen italiarra eta Rogers erlojupeko espezialista izaki, lehia aurreikusi zitekeen. Eta garrantzitsuena, nola ez, maglia arrosa eta ciclaminoaren artekoa, aurrez esan bezala, 20 segundoko tarte estuan.
Erromako erlojupekoa 23 bihurgunez osatutako ibilbidea zen, eta atzo aurreratzen genuen bezala, euria aurreikusita zegoen eta euria izan da protagonista. Ibilbideak lehenak egiten izan direnak lurzoru lehorra izan dute eta horrek denbora hobeak egiteko erraztasuna eman diete. Horren erakusgarri gaurko etapan lehen hiru postuetako sailkatu diren txirrindulariak: Konovalovas, Wiggins segundo batera eta hirugarren Boasson Hagen 7ra. Horrenbestez gaurko etapa garaipena Cervéloko txirrindulari lituaniarrak egindako denbora bikainari esker. Gaurko garaipenarekin Cervélok laugarren etapa garaipena lortu du aurtengo Giroan, bi Sastrek eta bat Gerransek. Hala ere, gaurkoan etapa garaipena bigarren maila batean zegoen 2009ko Italiako Giroaren garailea baitzegoen jokoan.
Armstrong, Serpa eta Seeldrayersen arteko lehiak espero baino gutxiagorako eman du. Armstrongek etapa lehiatu baino Erromatik pasieratxo bat eman duela esan daiteke eta helmugan 1’19”ra sartu da. Serpak 29 segundo kendu behar zizkion Armstrongi sailkapenean aurrera egin nahi bazuen, baina azkenean 10 bakarrik izan dira. Seeldrayersek, berriz, Serparena 13 segundoan hobetzea zuen helburu, baina ez da gauza izan eta sailkapen nagusian Serparekiko 4ra geratu da . Beraz, eguneko leheneko lehia bere horretan geratu da.
Aipatu dugun bigarren lehia Bruseghin eta Valjavecen artekoa izan da. Italiarrak denbora bikaina egin du baina gaurkoan Valjavec ondo ibil da eta azkenean 15 segundorengatik ez du aurreratu esloveniarra. Hauen arteko lehia ere, beraz, bere horretan.
Sailkapenean aurrerago joanaz, Rogers eta Garzelliren artekoa ezustekoa izan dela esango nuke. Rogersek espero baino erlojupeko pattalagoa egin du eta Garzellik, berriz, ikaragarria. Gaurko etaparen ostean Garzellik Rogersi 1’18”ko aldea atera dio sailkapen nagusian. Zenbaitek Tropeleko blogean Garzelliren emaitzak susmopean jarri dituzte. Hori antolatzaileek eta kontrolak egiten dituztenek esan beharko dute, baina aitortu beharra dago gaurkoa behintzat aurreikuspenetatik kanpoko emaitza izan dela. Nik bederen Rogersek Garzelli aurreratuko zuela edo behintzat justuan ibiliko zela uste nuen, baina esan bezala, oker nenbilen.
Eta lehia nagusia azkenik. Killerra eta Menchov, Giro honetan elkarren inguruan ibili diren bi txirrindulari eta zalantzarik gabe Giroko txirrindularirik erregularrenak. Di Lucak atzokoan kolpe morala jaso zuela uste dut. Atzoko emaitzak bestelakoak izan baziren, beharbada Di Lucak gaur maglia arrosarekin ekingo zion lasterketari eta erreferentziak izango zituen, baina ez da horrela izan. Kontua da Spoltoreko txirrindulariak gaur dena eman behar zuela eta arriskatzea besterik ez zitzaiola geratzen. Menchovek, berriz, bereari eustea besterik ez zuen. Italiarrak bizikleta arrunt batekin ateratzea erabaki du. Errusiarrak, berriz, erlojuaren kontra lehiatzeko bizikleta berezia. Euria ere ari zuen eta lur bustiak zeresana emango zuela bagenekien.
Lasterketan zehar hiru erreferentzia puntu ziren. Killerra bizi atera da eta lehen erreferentzia puntuan 5 segundoko errenta ateratzen zion errusiarrari. Bazirudien Di Lucak hobeto ekin diola erlojupekoari, baina kilometroetan aurrera egin ahala, Menchoven aldeko erreferentziak ematen hasi dira. Di Lucak ezin zuen azken une arte etsi eta denbora ona markatu du: 19’23”. Denbora hori kontutan hartuta, Menchovek 19’43” azpitik egin behar zuen ibilbide kurbatua.
Rabobankeko liderra azken kilometroan sartu denean denbora oso ona ari zen markatzen eta etaparen lehian sartuta zen. Momentu horretan Giroaren garaipena eskuan zuen. Baina orduan zoru bustiak behar baino protagonismo handiagoa hartu du. Menchov zuzen zihoan erritmo bizian, baina badirudi pedal kolpea ematerakoan atzeko gurpilak irrist egin diola eta oreka galdu arazi diola. Ez zen posible! Lasterketa liderra lurrera erori egin da eta han joan da arrastaka zenbait metro. ETBko emanaldian zehar ikusi ez duguna liderrari gertatu zaio. Bitartean Di Luca telebistaz Menchoven lana jarraitzen ari zen aurpegi serioz. Baina Rabobankeko kotxean adi ziren guztiak, baita mekanikaria bera ere eta Menchov bizikleta jasotzera hurbildu denerako mekanikariak beste bat jarri dio txirrindulariari alboan. Lasterketa era horretan galdu behar al zuen errusiarrak? Ba ez. Errusiarrak badaezpada etapa hasieratik lehiatu egin du eta horri eskerrak Di Lucarekiko aurreratuta zituen segundoak nahikoak izan dira erorikoan galdu dituenak konpentsatzeko. Erorikoa izan arren, Menchov Di Luca baino 21 segundo hobea izan da. Erorikoak ere ez du errusiarra garaipenetik baztertzerik lortu. Hori da hori garrasia bota duena errusiarrak helmugan! Ikaragarria gaur Menchovek egin duena.
Zalantzarik gabe Menchovek irabazi behar zuen, izan ere erlojupekorik onena egitera zihoan errusiarra (segur aski erori ez bazen etapa garaipena ere hortxe izango zukeen). Egia da Di Lucak egundoko ikuskizuna eman duela lasterketa guztian zehar eta penaz izango dela, baina erorikoaren ondorioz Di Lucak irabaztea bidezkoa izango al litzateke? Ez dago erantzun beharrik ez baita horrelakorik jazo. Merezimendu osoz, beraz, 2009ko Italiako Giroaren garaipena Menchoventzat.
Gainontzeko sariei dagokienez, mendiko maillota Garzellik irabazi du, gazteena Seeldrayersek eta ciclaminoa, merezimendu osoz, Di Lucak.
Gaurkoan, atzokoan gertatu bezala, eguneko ihesaldiko kide batek bereganatu du etapa. Hori Bertagnolli italiarrak gauzatu du, Simoniren taldekide eta lagunak. Horrenbestez, Diquigiovannik aurtengo Giroan bigarren garaipena gehitu du Scarponirenaren ostean.
27. kilometroan 14ko taldetxo batek tropeletik ihestea lortu du eguneko ihesaldia gauzatuz. Ihesaldi hau Navarro, Lastras, Pauwels, Grivko, Stangelj, Marzano, Montaguti, Facci, Bertagnolli, Serpa, Bak, Eskov, Pinotti eta Vorganov txirrindulariak osatu dute. Kilometro batzuk aurrerago Donati eta González Baezak tropeletik alde egin eta aurrekoekin bat egitea lortu dute. Hamaseikoa, beraz, osatu dute. Tropeltxoak 5’26”ko tartea izatera iritsi dira tropel nagusiarekiko.
Etapa nahiko aspergarri joan dela esan daiteke Monte Casalera arrimatzen hasi diren arte. 40 kilometro helmugarako tropela hautsi egin da Liquigas gogor tropel buruan tiraka hasi denean. Faborito guztiak aurreko multzo nagusian mantentzea lortu dute Simonik izan ezik. Liquigasek garbi zituen bere lana, gogor tira egin Bassok erasoa jo zezan Monte Casale portuaren igoeran. Gallarateko txirrindulariak sailkapen aurrera egin nahi badu arriskatzea tokatzen zaio maillot arrosa 3 minutu eta 3 segundotara baitu.
Bassok eraso gogorra jo du eta faboritoen taldea atzean uztea lortu du. Jarraitzeko gauza izan den bakarra Garzelli izan da. Orduan hasi da lasterketa interesgarri jartzen. Armstrong, berriz, tropel nagusiaren atzealdean sufritzen ari zela ikusi dugu. Bi italiarrek minutu inguruko tartea ere izan dute maillot arrosarekiko eta eguneko ihesaldian ziren txirrindulari batzuk ere harrapatu dituzte bidean.
Aurrealdean, Pauwels, Pinotti, Bertagnolli eta Marzano txirrindulariak izan dira Monte Trebbioren igoera hasierako hamasei laguneko taldetik geratu direnak. Indarrak ez zeuden sobran, eta Marzano lehenik eta Pinotti gero geratu egin dira portuaren igoeran. Bertagnolli eta Pauwels bikoteak osatu dute, beraz, lasterketa burua. Hauek Monte Trebbio elkarrekin pasa dute baina beherakoan, oraindik ezagutzen ez diren arrazoiak medio, Pauwels geratu egin da eta Bertagnollik bakarrik egin du aurrera, helmugara iritsi arte. Taldearen erabakia? Auskalo! Ez zait iruditzen Gerransen atzoko garaipenarekin Cervélo garaipenez ase geratuko zenik.
Sailkapen nagusiko lehia, berriz, atzealdean zen. Esan bezala, Basso eta Garzellik tartea atera nahi zioten Menchovi, baina azkenean esfortzu handiaren ondoren Monte Trebbio jaisterakoan tarteak txikitzen joan direla ikusita, amore eman dute bi italiarrek. Pena. Ikuskizuna eman dute behintzat, baina horretan geratu da.
Etapa garaipena Bertagnollirentzat, bigarren Pauwels atzeko taldetxoan esprinta irabaziz (oraindik ulertzen ez dugun jokabidearen ondoren) eta hirugarren Pinotti italiarra. Sailkapen nagusiari dagokionez aldaketa nabarmenik ez Simonirena izan ezik. Honek sailkapen nagusiko 8. postutik 26.eraino egin baitu atzera gaurko etapan ia 18 minutuko atzerapenarekin heldu ostean.
Iban Mayozen erorikoa
Gaurko etapan Iban Mayozek erorikoa izan du. Berrien arabera jaitsiera batean izan da eta ez dirudi larria denik, ea horrela den. Gure animorik beroenak Ibanentzat.
Aurreko asteburuan Pedro Horrillok erorketa larria izan zuen. Honenbestez bi euskaldun geratzen dira aurtengo Italiako Giroan, David Lopez eta Iker Camaño.
Gaur jokatu da Giroko etaparik luzeena, 262 kilometrotako ibilbidea hain juxtu. Cuneo eta Pinerolo arteko ibilbide luzean Moncenisio, Sestrière eta Prá Martino portuak pasa behar zituzten. Ikusmina sortu du atseden osteko etapak eta sailkapen nagusian aldaketak eragin ditu espero bezala.
Goizean goiz ekin diote ibilbideari, goizeko 10:00tan hain zuzen ere. Lehen momentutik ihesaldi saiakerak izan dira, baina lehen mugimendu serioa Garzellik egin du Moncenisio gainaren igoeran. Soler atzetik joan zaio baina Garzellik tartea atera dio kolonbiarrari. Solerrek 2′ 15”ko errenta izateraino iritsi da tropelarekiko harrapatua izan aurretik. Garzellik, aldiz, ibilbide luzeagoa egin du eta 6’28”ko errenta izatera ere iritsi da.
Sestrièreko igoeraren aurretik saiakera gehiago izan dir. Lehenak Visconti eta Grivko izan dira eta beranduago Cardenas, Cioni, Serpa eta Wegelius. Bi taldetxo hauek tropelaren aurretik izan dira baina ez dira gai izan Garzellirekin bat egiteko Visconti eta Grivko izan ezik. Uneoro Garzelli lasterketa buru izan da eta hala izan da etapako 100 kilometrotan zehar, 236. kilometroan Visconti eta Grivkok berarekin bat egin duten arte.
Tropelak, ordea, ez zuen inolako ezusterik nahi eta ihesaldiak kontrolpean izan ditu. Azkeneko kilometroetan erritmoa bizitu dute batez ere LPR eta Liquigas taldeek beraien taldeburuen hobe beharrez. Egindako lanaren lehen etekina Pramartinora bidean jaso dute Cardenas, Cioni, Serpa eta Wegeliusek osatutako ihesaldia irenstean.
Pramartinoren igoeran tropelak dagoeneko Garzelli, Visconti eta Grivkok osatutako tropeltxoa gertu zuen. Grivkok ezin izan dio ihesaldiari eutsi eta Liquigasek zuzentzen zuen tropelak berarekin bat egin du. Beranduago berdin gertatu zaie Garzelli eta Viscontik. Igoeran, Pelizzotti izan da lasterketa puskatu duena. Berari segika Sastre, Arroyo eta Menchovi izan dira, baina beherakoan faboritoek bat egin dute.
Helmugarako 2,5 kilometroren faltan, ordea, Killerrak bere erakustaldia eman du parean zuen maldatxoaz baliatuz. Badaki erlojupekoan denbora galduko duela eta denbora tarte guztiak beharrezko izango zaizkiola lasterketa maillot arrosarekin amaitzeko. Zituen indar guztiak bildu eta etapa garaipena lortu du. Pelizzotti, Sastre eta Menchov 10 segundora sartu dira eta 26ra Arroyo. Gain sari eta denbora tarteei esker, Di Lukak orain bigarren den Menchovi 1’20”ko tartea ateratzen dio eta 1’33”koa Rogersi.
Bukaera zoragarria, beraz, Killerrak eman diona gaurko etapari. Ezin ahaztu, ordea, Garzellik egin duen ihesaldi luzea. Zalantzarik gabe ikaragarria.
“Besteak” taldeak ez ditu inoiz ematen “Hautagai nagusiak” taldeak bezain beste puntu, hori gauza jakina da. Hala ere, normalean talde honetan txirrindulari egokia asmatzea izaten da lehiaketako garaipenaren gakoa. Beste behin, txirrindulari ezezagunek eta ez hain ezezagunek osatutako multzo hau aztertuko dugu, hizpide izan daitezkeen izen propio batzuen eskutik:
Janez Brajkovic: Denboraldi bat bere mailatik urruti egon ostean, badirudi “Jani” (horrela deitzen diote) bueltan dela. 2005ean debutatu ostean, mundu erdi harri eta zur utzi zuen 2006an, Suitzako Itzulian sekulako maila eman eta Espainiako bueltan egun batzuk lider pasa ostean. 2007an ere maila polita eman zuen, Georgiano Itzulia poltsikoratuz. Geroztik, galduta egon da joan den Trentinoko Itzulira arte. Bigarren bukatu zuen, Ivan Bassoren ostean, eta Girora gorputzaldi onean iritsiko da. Mendia ondo pasatzen du eta erlojuaren kontra maila oso ona dauka. Dena den, ikusi beharko da Giroko mendate gogorrak nola pasatzen dituen. Nire kinielan finkoa da.
Eros Capecchi: Iazko Euskal Bizikletan bere burua ezagutzera eman zuen, eta nola gainera. Etapa bat eta sailkapen nagusia irabazi zituen, eta aurten Fuji-Servettoko taldeburu bezala izango dugu Giroan. 22 urte eskas baina kalitatea soberan, onena egiteko gai da, baina baita 3 aste inork ikusi gabe pasatzeko ere. Denborak esango du italiar gaztea noraino heltzeko gai den.
Markus Fothen: Ez da garai batean Tourrean ikusi genuen Marcus Fothen bera. Sekulako maila eman zuen, sailkapen nagusian buruan ibiltzeko adina, baina azken urteetan ez da lehen postuetan ohikoa sailkapen nagusiari dagokionean. Dena den, ez da lasterketetatik esku hutsik ateratzen den horietakoa. Azken 2 urteetan Romandian, Suitzan eta Regioko Tourrean etapa bana irabazi du, eta hori ez dago edonoren esku. Denboraldi hasiera lasaia izan ostean, Giroan bere prestakuntza ikusteke dago.
David GarcÃa Dapena: Giroan debuta egingo du, iaz Espainiako Itzulian bezala. Azken honetan debut polita izan zuen, azken sailkapenean 13º postua lortuta. Aurten Turkiako Itzulian etapa bat eta Errioxako Itzulia (orain egun bateko klasika bilakatuta) irabazita dator. Italian guztiz ezezaguna izaki, sorpresa izan daiteke “azzurri”entzat.
Philippe Gilbert: Nire kinielan beti finkoa da belgikarra. Esprint handietan muturra sartzen du, mendate ertainak ondo pasatzen ditu eta oso ausarta da. Dudarik gabe, oso txirrindulari errentagarria Tropelako lehiaketari begira.
Fredrik Kessiakoff: Aipamen berezia suediarrarentzat. Fuji-Servetto taldea osatzeko azken unean hartutako txirrindularia da, eta taldeko mailarik onenetakoa ematen ari dena. Mendi bizikletatik dator, aurten bidera jauzia eginda, eta maila harrigarria ematen ari da, hain “berria” izateko diziplina honetan. Euskal Herriko Itzulian, Arraten 8º bukatzeko gai izan zen eta sailkapen nagusian 15º. Romandian, etapa erregina 4º bukatu zuen eta sailkapen nagusia 9º. Giroan zer? Galtzeko ez dauka ezer Fredrikek. Hiru asteko itzuli batean debuta… inolako presiorik gabe… zeresana eman lezake.
Pablo Lastras: Inoiz ez da inoren apustu, baina beti egiten du azpimarragarria den zerbait. Oso txirrindulari gutxik egindako gauza batez harro egon daiteke espainiarra: hiru itzuli handietan besoak altxatakoa izateaz, alegia. Normalean ezkutuan egoten da lasterketako bigarren erdiraino, kontrol lana zailagoa gertatzen deneraino, eta gero ihesaldietan arraina uretan bezala maneiatzen da. Kalitatea soberan dauka.
José Serpa: Kolonbiarra 29 urterekin txirrindulari zaildua da. Aurten Langkawiko Itzuli exotikoa irabazi du, exotikoa izanagatik erraza ez dena. Halaber, San Luisko Itzulian ere jaso zituen eskuak. Liège-Bastogne-Liègen azken kilometroetan bere burua erakutsi zuen, indartsu, eta ikusi beharko da zein punturainoko askatasuna ematen dioten, Gilberto Simoniren taldekidea baita. Mendate ertainez jositako etapetan oso ongi moldatzen da, eta mendi handiei ere ez die beldur. Ihesean ibili zalea, kamara asko “txupatuko” duelakoan nago. Gero ihesaldi horiek helmugara iritsiko diren edo ez ikusteke dago. Fortunato Balianiren oso itxura handiko txirrindularia da lehiatzeko moduari dagokionean.
Thomas Voeckler: Indartsu dabil frantziar txikia. Igotzaileen Saria irabazi berri du Frantzian, eta tropeleko txirrindulari lehiakorrenetako bat dela ez dit inork ukatuko. Dena den, Frantziarrek arazotxo bat dute: beraien herritik kanpora, ez dira hain ausart eta lehiakor agertzen. Zorionez, Thomas salbuespen bat da, eta ziur Giroan gerra emango duela.
Yaroslav Popovych: Giroan podiuma zapaldu duten horietako bat da. Dena den, taldean Levi Leipheimer eta Lance Armstrong izanda, sailkapeneko lehiatik at egongo dela jakina da. Hori bai, eraso kolpe ugari inork ez dizkio kenduko. Gutxien espero denean, ezerezetik agertzen da eta denak jokoz kanpo harrapatzen ditu. Ez da apustu txarra.
David López: Euskaldunon karta bakarra izango da lasterketa italiarrean. Oso igotzaile ona da bizkaitarra, eta lehen aldiz Caisse d’Epargnen dagoenetik, ez du talde buru garbi batentzat lan egin beharrik izango. Purito hor dago, eta Arroyok ere badaki Giroa top-10ean bukatzea zer den, baina nire ustez askatasuna emango diote Davidi. Narancon hirugarren izan berri da, eta sailkapen nagusian postu polit bat lortzeko gai da. Dena den, horrek ez du esan nahi lehiaketan sekulako puntu sorta lortuko duenik.
Jens Voigt: Ezin aipatu gabe utzi txirrindulari puska hau. Handienen artean sartu beharko genuke, aurten beste behin Kriterium Internazionala irabazi baitu (eta badira 5 garaipen lasterketa horretan). Doan lekura doala, bere marka uzten du, garaipen bezala, bigarren postu bezala, ihesaldi luze bezala, tarteko helmugak, mendia… Jensek denerako balio du. Eta gainontzekoak nekea sumatzen hasten direnean, alemaniarra hasi egiten da. Sekulako Giro gogorra da aurtengoa eta… baietz etapa bat irabazi!